آتشکده اسپاخو

آتشکده «اسپاخو» یکی از کهن‌ترین سازه‌های پابرجای باستانی در خراسان شمالی است . بر پایهٔ کاوش‌ها و بررسی‌های کارشناسان این آتشکده مربوط به روزگار ساسانیان است و در کنار آن روستایی است که به همین نام یعنی اسپاخو ، معروف است . آتشکدهٔ اسپاخو در کنار روستای اسپاخو و در شهرستان مانه و سلقمان در 115 کیلومتری جاده بجنورد گلستان و ۶۵ کیلومتری غرب شهر آشخانه است . این آتشکده بر روی تپه‌ای بلند در دامنهٔ جنگلی از کاج و سرو ساخته شده ‌است .
باستان‌ شناسان با توجه به معماری ویژهٔ این آتشکده که سقفی گنبددار است و با توجه به لاشه‌سنگ و ملات ساروج به کار رفته که از مصالح ویژهٔ معماری ساسانی است ، این آتشکده را مربوط به روزگار ساسانیان می‌دانند . می‌گویند که واژهٔ اسپاخو ، برگرفته از واژهٔ «هسپ» یا «اسپ» است که واژه‌ای پهلوی است . این واژه در گذر زمان به اسب دگرگون شده ‌است و آن‌ گونه که برمی‌آید در این گستره در گذشته ، اسب پرورش می‌داده‌اند .
مردم محلی این آتشکده را با نام کلیسا ، می‌شناسند اما تاکنون هیچ‌گونه شاهدی بر حضور مسیحیان در این گستره پیدا نشده ‌است و از سوی دیگر ، شکل دایره‌ای محراب ، آتشدان و سوراخ‌های درون سقف گنبد که روزن‌های برای خروج دود است ، نشان می‌دهد که این جایگاه ، هیچگاه کلیسا نبوده و آتشکده‌ای است که زرتشتیان باستان آن ‌را ساخته‌اند . آتشکدهٔ اسپاخو هنوز هم در خراسان شمالی بر فراز بلندایی پر از کاج و سرو ایستاده ‌است و گردشگران داخلی و خارجی را به خود می‌خواند . آتشکدهٔ اسپاخو در فهرست میراث ملی با شمارهٔ 1579 ثبت شده ‌است .